(Мин эһэм оҕонньор кэпсээнэ) Былыыр-былыр арай биирдэ эн хос эһэҥ миигин, эдэр уолчааны, ыраах балыктата —суора туонатыгар илдьэ барда. Кыра бырааттарым уонна бэйэм саастыыта доҕотторум миэхэ төһө ымсыыра хаалбыттарын эһиги көрбүккүт буоллар! Кырдьыга да, муора туоната диэн ол үрэх ханнык эмэ вискатыгар (күөлтэн өрүскэ түһэр сиэни ааттыыллар) тэҥнэһиэ дуо! Тыбыс-тымныы,… Сиһилии »БУУРҔА
Дьокуускай, Саха Республикатын киин куората, 1632 сыллаахха теруттэммитэ. Билигин Дьокуускай – Россия саамай кырдьаҕас куораттарыттан биирдэстэрэ, Иркутскай, Красноярскай, бэл диэтэр Санкт-Петербург куораттартан аҕа. Куоракка билиҥҥэ диэри аҕыйаҕа суох ураты быһыылаах архитектуралаах былыргы дьиэлэр ордон хаалбыттар. Хомойуох иһин, Дьокуускай олохтоохторо олору соччо харыстаабаттар. 1. “Шергин шахтатын” үрдүнэн бэрэбинэ дьиэ. Бу холуодьас-шахтаны… Сиһилии »Дьокуускай куорат классическай архитектурата
1941 сыллаахха алтынньы ыйга биһигини, лыжнай батальоҥҥа сылдьар саллааттары, Алтайскай кыраай Бийск куоратыттан тиэтэл үлүгэринэн Новосибирскайга аҕаллылар. Москваттан эвакуацияламмыт танковай завод тутуутугар…Аһыыр ас быстар куһаҕана. Остолобуойга арай туус элбэҕэ… Софрон Данилов «Аҕас-балыстар». Ааҕар Саха сирин суруйааччыларын сойууһун бэрэссэдээтэлэ, «Чолбон» сурунаал бас эрэдээктэрэ Гаврил Андросов.
(эбээн классик суруйааччыта Н.С. Тарабукин төрөөбүтэ 110 сылыгар) Норуот сүрэҕэ – хатан укулаат. Норуот дьулуурун тууйуо дуу тымныы, Ол дьуоҕа үөһүттэн, Ньукулай, Үөдүйэн тахсыбытыҥ өһөс кыымныы, Үйэҕэ суулунна өй-сүрэх кыаһыта, Өбүгэ сэһэнин сурукка тиһэммит, Эбээннии тойук уучаҕын сыһытан, Эн тыырбыт ыыргынан эдэрдэр иһэбит. П. Ламутскай Эһэлээх (Муома улууһун Улахан Чыыстай… Сиһилии »ТОРДОХТОН КҮӨДЬҮЙБҮТ КЫЫМ
Ол суорба очумаас тааһыгар Былыргы киһи суруйбут, Мындыр илии соһо тааһынан Ийэ сир тапталын туойбут. Семен Данилов. Саха сиригэр Суруктаах хайалары, ойуулаах-бичиктээх очуостары аан бастакынан сурукка киллэрбит, бастакы научнай сабаҕалааһыннары оҥорбут дьоннорунан Саха сиригэр сыылкаҕа кэлбит Сибиряковскай экспедиция кыттыылаахтара буолаллар. Ол курдук Г.Ф. Миллер, Д.А. Клеменц, Н.А. Виташевскай, И.И. Майнов,… Сиһилии »Суруктаах хайа – Сиинэ ытык хайата
Ахтыы Биһиги 12-с гвардейскай танковай дивизиябыт Германия илиҥҥи уобалаһыгар Померанияҕа тохтоон, Берлиҥҥэ бүтэһиктээх кимэн киириигэ бэлэмнэнэрэ. Мин сулууспалыыр 48-с Вапнярскай – Варшавскай Ленин орденнаах гвардейскай танковай биригээдэм Нойдамм диэн нэһилиэнньэлээх пуун чугаһыгар халыҥ ойуур иһигэр турара. 1945 сыл, муус устар 12 күнэ үүммүтэ. Чаҕылхай күннээх сарсыарда этэ. Халлаан түүн им-балай… Сиһилии »БЕРЛИН АННЫГАР
Ааҕар «Истиҥ кэпсээн» күрэххэ 1-4 кылаастарга I миэстэни ылбыт Дайаана Максимова, Дьокуускай куорат Саха гимназиятын 3а кылааһын үөрэнээччитэ. Салайааччылара: Попова Мария Петровна, Максимова Вероника Гаврильевна.
(Остуоруйа) Күп-күөх күндэлэс халлаан урсунугар араас быһыылаах-таһаалаах былыттар усталлар. Олор быыстарыгар биир наһаа ытанньах былытчаан баар эбит. Кини туох да төрүөтэ суох ытыыра. Хара- ҥа дьүһүннээх, наар ытаан маккырыыр идэлээҕэ. Эдьиийдэрэ, убайдара, уоскута сатааннар, араас ыкка, куска кубулуйан саарата сатыыллара да, ытанньах былыт өрө баран иһэрэ. Араас дойдуну кэрийэ устубуттар,… Сиһилии »ЫТАННЬАХ БЫЛЫТЧААН
Сылдьар ыырым кыараан, сындалҕаннаах айантан сылайан, кылаана сынтарыйбыт сыппах быһах, быатыттан төлө барбыт кырдьаҕас ат кэриэтэ буоламмын, дьэбиннээх тыл быһа сиэн хаҕым эрэ хаалан, дьон нэгэйин, сидьиҥин кытта киирсэ, иэхсэ сатаан бараммын, эстэн – бу манна кэллим. Киэн туттар туга да суох, очурдаах-чочурдаах олохтон быстан-ойдон, киириилээх-тахсыылаах, дьалкыйар дьалхааннаах дойдуттан алааспар… Сиһилии »КЫРА ДА ЭБИТ – КИҺИ…
Леонид Андреевич Попов 1937 сыллаахха маҥнай бэчээттэнэн саҕалыаҕыттан күн сириттэн барыар диэри отуттан тахса хоһоон, уонча кэпсээн, биир оччо тылбаас кинигэтин литературнай нэһилиэстибэ быһыытынан хаалларбыта. Кини сүрүн үлэтин таһынан тылбааска улахан болҕомто уурара. Ол курдук, кини Александр Пушкин, Михаил Лермонтов, Владимир Маяковскай хоһооннорун, Николай Гоголь «Тарас Бульба», Борис Полевой… Сиһилии »Леонид Попов хоһоонноро Ахматова тылбааһыгар
Киһи-аймах өркөн-өйүн, сайдыытын биир чыпчаала буолбут Олимпийскай Оонньуулар силлиэлэрэ-холоруктара уйгуурдан аҕай аастылар, хайы-үйэ история бэлиэ кэрчигэ буоллулар. Сахалар улуу тренер Д.П.Коркин үтүөтүнэн өҥөтүнэн-мэтээл күлүмнэригэр күөнэхтээбиппит үйэ чиэппэрэ ордо оҕуста. Саҥа үйэ аанын ытыс соттон арыйдыбыт диэн суҥхарабыт да, Афины-2004 иннинэ мэтээли бу киһи аҕалыа диэн этэр уустук этэ. Тустуубутугар киирдэххэ,… Сиһилии »Олимп дабааннарыгар
Саха биллиилээх суруйааччыта, сэһэнньитэ, романиһа, поэта, кириитигэ, публициһа, Россия Суруйааччыларын союһун чилиэнэ, «Дети Саха- Азия» стипендиата, Төхтүр оскуолатын үрдүк категориялаах учуутала, СР үөрэҕириитин туйгуна, Мэҥэ Хаҥалас улууһун бочуоттаах олохтооҕо Василий Васильевич Скрябин-Идэлги 64 сааһыгар сылдьан ыарахан ыарыыттан 2007 сыллаахха, бэс ыйын 25 күнүгэр, биһиги кэккэбититтэн өлөн туораабыта. Кини олоҕун доҕоро,… Сиһилии »идэлги рукопиһын туһунан эттэххэ
Саха сирин үрдүнэн 1990-с сыллартан былыргы ыһыах үгэстэрин сөргүтүү саҕаламмыта. Итини Лазарь Андреевич Афанасьев–Тэрис, Роберт Никифорович Петров, Вильям Федорович Яковлев уо.д.а. иилээн-саҕалаан ыыппыттара. Киһи оччолорго ыһыах туһунан өйдөбүлү сүрүннээн «Ыһыах үгэһэ» диэн аччыгый буклеттартан ылара. Онно эбии мин нуучча айанньыта уонна учуонайа Якоб Линденау үлэтин ааҕарым. Учуонай ити үлэтин толору… Сиһилии »Ыһыах былыргыта уонна билиҥҥитэ
Саха литературатын биллиилээх кириитигэ, поэт, учуутал, публицист, кэпсээнньит Егор Петрович Шестаков–Эрчимэн олоҕун кэрчик кэмнэрин, кини кыһалҕатын, оҕолоругар кыһамньытын уонна тус бэйэтин бу сыллардааҕы духовнай туругун өйдөөһүҥҥэ салгыы бэчээттэнэр бу дневниктэрэ кэрэһиттэринэн буолаллар. Биһиги СГУ ИФФ-н саха салаатыгар үөрэнэр кэммитигэр, кини бэртээхэй лекцияларын истэрбит, “Сэргэлээх уоттара” литературнай түмсүүгэ сылдьарбыт. Егор Петрович… Сиһилии »ЭРЧИМЭН ДНЕВНИКТЭРЭ
Сахалыы тыллаах саамай кырдьаҕас «Чолбон» сурунаал ыам ыйынааҕы нүөмэригэр: – Эһээ Ленин мэтириэтин илдьэ сылдьар тулаайах хаалбыт уол туһунан Айанньыт «Эр бэрдэ бүдүрүйбэт» сэһэнигэр; – норуот суруйааччыта Сайа Пушкинтан саҕалаан саха ньургуһунун туһунан «Кырдьык – дьиҥэ, түөскэр илэ мөхсөр дүҥүр…» хоһооннорун тиһигэ; – поэт Хабырыыс Ондороос эбэтин хатыы ытыһын, ымыылаах… Сиһилии »Эһээ Ленин бүтэһик сиэнэ, Ойуунускай айбыт имиджэ уонна ҺӨҔҮҤ
Сахаларга билигин үгүстүк «этноцентризм» диэн өйдөбүл көстөр буолла. Ол аата биһиги бэйэбитин омук быһыытынан хайа да норуоттан үрдүктүк сананан, бэл, Өлүөнэ сүнньүгэр маҥнайгы дьон үөскүүр түөрэҕэ түспүтүнэн ылынан, ол туһуттан Дириҥ Үрэх былыргы олоҕор сигэнэн, Аан дойду үрдүнэн кырдьаҕас омук буола сатаатыбыт. Наука уонна кыраайы үөрэтии икки ардылара олус арыттанан,… Сиһилии »Леонид Спиридонов: «Дьиссипилиинэлээх киһи – ситиһиилээх»
Ыһыах – саха омук итэҕэлин сүрүн сиэрдэрэ-туомнара түмүллүбүт чыпчаала. Былатыан Ойуунускай маннык этэн турар: «Саха ыһыаҕа – былыргы сахаҕа бэт улахан суолталаах. Кини сүөһү уонна сайын бырааһынньыга этэ. Онон, судургутук эттэххэ, оччотооҕу олох икки тутааҕыттан олохтоммута: анахтан – биэттэн уонна ийэттэн. Былыргы саха таҥаратын – сүөһү, бас билэр үп төрөппүтэ… Сиһилии »Ыһыах – чыпчаал
Саха сүөһүтэ уҥуоҕунан кыра, онон этэ, үүтэ аҕыйах. Ол эрээри үүтэ хойуу. Үүтүн сыата элбэҕинэн (хойуутунан), этэ минньигэһинэн олохтоох усулуобуйаны, тымныыны тулуйарынан, ыарыыларга бэриммэтинэн тэҥнээҕэ суох. Саха сүөһүтэ хайа да атын боруодалааҕар аҕыйаҕы аһыыр. Уһун кыһыны тулуйумтуо. Саха ыраас боруода ынаҕа Саха сиригэр бэрт аҕыйах сиргэ баар. Эбээн-Бытантай оройуонугар уопсайа… Сиһилии »Ынах сүөһү – саха тыына
Түөрт сыл устата күүппүт күндү күммүт, кэтэһиилээх кэрэ кэммит үүммүт нуурал киэһэтигэр “Туй- маада” стадион дьонунан туолбут, тупсубут киэркэйбит түһүлгэтигэр 14 атын дойдулар, 28 Россия регионнарын оҕолорун спортивнай хамаандалара тэҥҥэ үктээн киирбиттэрин, уонунан тыһыынча көрөөччүлэри кытта республика Президенэ В А Штыров, Аан дойдутааҕы олимпийскай комитет бастакы президенэ В.Г. Смирнов, Россия… Сиһилии »БҮТТҮҮН АЗИЯТТАН ТҮМСЭН
Александр АКИМОВ, Саха Республикатын вице-президенэ, “Азия оҕолоро” Норуоттар икки ардыларынааҕы III спортивнай оонньуулары бэлэмнээбит уонна ыыппыт Суруннуур комитет председателэ Тоҕус күн чыпчылыйыах түгэнэ ааһа охсон хаалла. Азия — Тихэй океан регионун дойдуларын оҕо спордун ааспыт күннэрин событиелара өрө көтөҕүллүүлээх быһыыга-майгыга улахан хатыһыылаахтык аас- пыттарынан уратылаахтар. Бу оҕо-аймах уонна норуоттар доҕордоһууларын… Сиһилии »“Азия оҕолоро” Норуоттар икки ардыларынааҕы оонньуулар — республика инники сайдыытын эрэллээхтик үбүлээһин мэктиэтэ