Ыстатыйалар

Саха маҥнайгы сүһүөх суруйааччылара норуот тылынан айымньытын дэгиттэр билэллэрэ, литературнай суруйууларыгар фольклор айымньыларыттан силис тардыммытгара. А.Е. Кулаковскай маҥнайгы суруйуута “Байанай алгыһа” диэн булчуттар өрүү туттар алгыстарын уус-уран өттүнэн чочуйан, ааҕарга анаан суруйбута. Дьэ ол иһин саха литературатын алгыс тылынан саҕаламмыт литература диэн этэллэрэ олохтоох курдук. Суруйааччылар олоҥхоҕо сыһыаннара бэрт ураты… Сиһилии »Олоҥхоһут-суруйааччылар уонна кинилэр олоҥхолоро

(Суруйааччы Н.К.Седалищев–Дьүөгэ Ааныстыырап айымньыларын сорох уратыта) Киһи аата-суола тугу хайдах оҥорбутугар хаалан эрдэҕэ. Онуоха сорох ахсаанын ааҕыа, сорох баһыйар төһө баарын баардылыа. Араас буоллаҕа дии. Ону туох диэҥий?! Сыанаһыт бэйэтин тус дьаалатынан тугу тойоннуура көҥүл… Ол сиэринэн диэххэ дуу, бэрт кэмчи айымньылаах биир дойдулааҕым, Үөһээ Бүлүүттэн төрүттээх Дьүөгэ Ааныстыырап туһунан… Сиһилии »КЭМЧИ ДА БУОЛЛАР…

Бу түөрт уон сэттэ сыл анараа өттүгэр, 1936 сыллаахха муус устар ыйга этэ. Саха Киин Ситэриилээх Комитетын VIII ыҥырыылаах үһүс сессията буола турара. Бэҕэһээ СКСК председателэ Александр Гаврильевич Габышев дакылаата буолбута. Дакылаакка Саха правительствотын отчуотунан сибээстээн, Бүтүн Союзтааҕы Киин Ситэриилээх Комитет сессията таһаарбыт уураахтарын уонна Саха сирин сайдыытын инники кэскилин… Сиһилии »Ахтан-санаан кэллэххэ…

Климент Иванов, 1991-1993 сылларга СӨ Үрдүкү сэбиэтин, 1991 сыллаахха Саха ССР бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ, СӨ бочуоттаах гражданина Ханнык баҕарар дойду сайдыытын туһунан ураты историялаах. Историяҕа киирэр кэрдиис кэмнэр дьаалата суох устан ааспаттар. Ол историяҕа киирэр хамсааһыннары салайар, норуоту түмэр, обществоны хамсатар, баһылыыр-көһүлүүр күүс баар буолара ирдэнэр. Бары өттүнэн кыахтаах салайааччы эппиэттээх… Сиһилии »МИН – МИХАИЛ НИКОЛАЕВ ХАМААНДАТЫН КИҺИТЭБИН

Ойуунускай диэн кимий? Хоочугур Өлөксөй уола Былатыан Ойуунускай духуобунай уонна национальнай лидер, этиттэриилээх айааччы, үйэлээх бэлиэ быһыытынан Саха сирин уонна саха омук историятыгар Киристиэс Арҕааҥҥы эйгэҕэ ылар суолтата суолталаах кэрэмэс киһи, саарын саха. Кэм-кэрдии ааһан истэҕин ахсын ол өссө дьэҥкэтик көстөн иһэр уонна иһиэҕэ даҕаны – туох баарбыт барыта ОЙУУНУСКАЙ… Сиһилии »СУДААРЫСТЫБАННАС  КҮНҮГЭР САНАА

(Биллиилээх топонимист М.С. Иванов-Багдарыын Сүлбэ 80 сааһыгар) Саха народнай  суруйааччыта В.С. Яковлев-Далан «Дьылҕам миэнэ» роман-эссетин аан тылыгар  бу курдук суруйбута: “Мин олорбут олоҕум общество тутула уларыйар кэмнэрин баттаста, тус бэйэбиттэн туох даҕаны тутулуга суох норуотум  чулуу уонна олус интэриэһинэй дьонун – Г.П. Башарины, Н.Е. Мординовы — Амма  Аччыгыйын, В.М. Новиковы… Сиһилии »ОМУК САРГЫТА САЛАЛЛАРЫН ТУҺУГАР

Үтүө киһи биир тыллаах, үтүө ат биир кымньыылаах. саха өһүн хоһооно 2021 сыллаахха, саас кулун тутар саҥата, Өймөкөөн улууһун Үчүгэй нэһилиэгиттэн Дугуйдаан Винокуров уонна Мичил Неустроев атынан Москуба куоракка тиийэр соруктаах унньуктаах айаҥҥа туруммуттара. Ити айаннарын саха дьоно эрэ буолбакка, атын регион дьоно-сэргэтэ олус сэргээн кэтээбиттэрэ. Кинилэр сүрүн соруктарынан саха… Сиһилии »АРАССЫЫЙА УСТУН АТ АРҔАҺЫГАР

(Ахтыы-сэһэн) Никииппэрэптэр Никииппэрэптэр төрүт сирдэрэ – Аһыкай диэн уһун синньигэс алаас. Лоомтукаттан кэлэр суолунан алааска киирдэххинэ, хаҥас диэки салаалаах. Ол салааҕа күөллээх, салаа арахсар тоҕойугар – аймахтарын көмөр сирдэрэ. Онтон барбахтаан истэххинэ, уҥа өттүгэр дьиэ-уот туттан олорбут сирдэрэ. Өссө бардаххына, бурдук ыһа сылдьыбыт бааһыналара. Манньыаттаах Баһылай оҕонньор бу алааска төрөөбүтэ,… Сиһилии »МАННЬЫАТТААХ БАҺЫЛАЙ

Афанасий Иванович Лугинов 1985 сыллаахха бэс ыйын 6 күнүгэр Дьокуускай куоракка төрөөбүт. 2002 сыллаахха Нерюнгри куорат 18 №-дээх орто оскуолатын, 2007 сыллаахха М.К. Аммосов аатынан СГУ Үпкэ уонна экономикаҕа институтун аан дойду экономиката салаатын бүтэрбит. Үлэтин Сибээс-баантан саҕалаабыт, 2008-2017 сылларга Газпромбаан Саха сиринээҕи салаатыгар көннөрү үлэһиттэн операциялыыр офис начальнигар диэри… Сиһилии »Афанасий Лугинов: «Үпкүн сөпкө туһан!»

Москваҕа буолбут бүтүн Аан дойдутааҕы кинигэ быыстапкатын туһунан анал ыстатыйа “Литературная Россия” хаһыат 1975 сыл балаҕан ыйын 5 күнүнээҕи нүөмэригэр бастакы балаһаҕа тахсыбыта. Онно Ойуунускай олоҥхото биллиилээх тылбаасчыт-поэт Владимир Васильевич Державин тылбааһынан нууччалыы тахсыбыта үгүс көрөөччүлэр болҕомтолорун чуо тардыбытын, омук сирдэриттэн сылдьар ыалдьыттар дьиктиргээн, сөҕө-махтайа көрбүттэрин туһунан кэпсэнэр. Ол иһин… Сиһилии »Ойуунускай олоҥхото нууччалыы тахсыыта

Маҥнайгы, иккис пятилетка сылларыгар уонна 1938 сыллаахха Саха сиригэр 1800 механизатор – тырахтарыыстар, машинистар, комбайнердар, суоппардар бэлэмнэммиттэрэ диэн архыып үлэһитэ А.А. Калашников суруйар. Ити иһигэр дьахталлар да үгүс этилэр. Эр дьоннортон элбэхтэрэ Аҕа дойду сэриитигэр ыҥырыллыбыт буолуохтаахтар. Кинилэртэн хастара тааҥканы, массыынаны урууллаан сэриилэспиттэрин чуолкайдыыр кыаллыбат. Ордук суоппардар аҕыйах курдуктар. Билиҥҥитэ… Сиһилии »САХА СУОППАРДАРА – СЭРИИГЭ

1942 сыл күһүнүгэр Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии үгэннээн турар кэмэ. Немецкэй фашистар Ленинграды блокадалаан, Москваны үс өртүнэн төгүрүйэн, Сталинградтааҕы улуу кыргыһыы саҕаламмыта. Өстөөҕү үлтүрүтүү уонна кыайыы туһугар түүннэри-күннэри дойду күүрээннээхтик үлэлии-хамсыы турара. Учууталлары маассабайдык фроҥҥа ыытыы саҕаламмыта. Арай хоту оройуонтан армияҕа ылбатахтара. Ити кэмҥэ биһиги Семен Осипович Никифоровтыын Токоҕо… Сиһилии »СОФРОН ПЕТРОВИЧ УЧУУТАЛЛААҺЫНА

Болҕомтобутун ууруоҕуҥ музыка тылын араас этигэн ньымаларыгар, өрүттэригэр. Искусство араас көрүҥнэрэ – литература, живопись, музыка – бары, кинилэргэ бэйэлэригэр эрэ туттуллар, аналлаах араас өрүттээх этигэн ньымалаахтар. Олор ортолоругар хайаан да биир кылаабынай, бу эрэ искусствоҕа туттуллар этигэн ньыма баар буолар. Музыкаҕа оннук сүрүн кылаабынай туттуллар ньыманан буолар – мелодия (матыып).… Сиһилии »КЭРЭ ЭЙГЭТИГЭР МУЗЫКА ДУУҺАТА

Зоя Ивановна Ксенофонтованы (1928) Дьокуускайдааҕы педрабфагы бүтэрэн баран, Тиит-Арыы оскуолатыгар икки сыл учууталынан үлэлээбитин кэннэ, 1948-49 сс. үөрэх дьылыгар, ыйдааҕы хамнаһын оннунан хаалларан туран, Дьокуускайдааҕы пединститукка, нуучча тылын биир сыллаах кууруһугар кэтэхтэн үөрэттэрэ ыыппыттар. Пединститукка кинини кытары, ССРС Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, Чурапчы оройуонун методкабинетын сэбиэдиссэйэ, биллиилээх суруйааччы, тылбаасчыт Г.И. Макаров-Дьуон… Сиһилии »Фелице моей жизни…

(Дакылаат) Сирэ-уота Саха күбүөрүнэтин сирэ-уота ыраах хотугулуу-илиҥҥи Сэбиэскэй Сибиир үс мөлүйүөн кв. биэ­рэстэ иэннээх сирин, Өлүөнэ өрүс сүрүн үөһүн барытын сабардаан сытар. Бу күбүөрүнэ тустаах сирдээх-уоттаах, бэйэтин географиятын уонна айылҕатын быһыытынан анал кыраныыссалаах. Өскөтүн Иркутскай күбүөрүнэ сиринэн-уотунан уута-хаара Илин уонна Арҕаа өттүгэр тас диэки тардыылардаах буоллаҕына, Саха күбүөрүнэтин сирин-уотун уута-хаара… Сиһилии »САХА СИРИН АПТАНЫАМЫЙАТЫН ТУҺУНАН

Николай Васильев–Харыйалаах Уола Үөһээ Бүлүү улууһун Кэнтик нэһилиэгэр биэс кыыстаах Васильевтар дьиэ кэргэҥҥэ күүтүүлээх-кэтэһиилээх уол оҕонон күн сирин көрбүтэ. Билигин Дүллүкү нэһилиэгэр олорор. Н.Г. Чернышевскай аатынан Бүлүүтээҕи педагогика колледжын кэтэхтэн бүтэрбитэ. Тыа сирин олохтооҕун сиэринэн сүөһү, сылгы ииттэр. Кэргэннээх, үс оҕо тапталлаах аҕата. Николай илиитин араарбакка суруйар хомоҕой хоһоонньут. Эдэр… Сиһилии »«Баҕа санаам – дьиҥнээх ааҕааччыланыахпын баҕарабын»

  Билигин олоҕу-дьаһаҕы уларыта тутуу, киэҥ, дьиҥнээх демократияны тэнитии өр сылларга, олохсуйан хаалбыт итэҕэстэри туоратыы, критика, саҥаны айыы, саҥалыы үлэлээһин, дойдубут олоҕун бүтүннүүтүн саҥа, үрдүк кэрдиискэ өрө таһаарыы, науканы, культураны, литератураны, искусствоны сайыннарыы, өйү-санааны ырааһырдыы уо. д. а. уустук соруктара тураллар. Итинник соруктары хайдах сөпкө быһаарыы боппуруоһа киэҥник дьүүллэһэри, санааны… Сиһилии »Мөккүөр, дискуссия туһунан санаалар

Тыаһыт… Паапабыт суорума суолламмытын кэннэ, биһиги ийэбит сэрии буолуон аҕай иннинэ Николай Николаевич Павловтыын ыал буоларга быһаарыммыта. Ол саҕана улахан эдьиийим Муся уон түөртээх, кыра эдьиийим Лана тоҕустаах, мин алталаах этим. Кыра эрдэхпититтэн көрө үөрэммит буоламмыт,  кинини «дядя Коля» диэн ааттыыр этибит. Оччолорго түптээх-таптаах олох суоҕа, дьиэ да кыараҕас, биир… Сиһилии »ТИРЭХ БУОЛБУТ ЫТЫК ДЬОММУТ. Сардана Ойунская ахтыыта.

Көҥүл тустуунан саханы аан дойдуга аатырдыбыт, Олимпиада чемпионнарын иитэн таһаарбыт, энтузиаст, новатор тренер, ССРС, РСФСР уонна Саха АССР үтүөлээх тренерэ, Саха АССР үтүөлээх учуутала, Өктөөп революцията уонна «Бочуот знага» уордьаннар кавалердара Дмитрий Петрович Коркин 1928 сыллаахха балаҕан ыйын 5 күнүгэр Боотуруускай улууһун Кытаанах нэһилиэгэр төрөөбүт. Алта саастааҕар төгүрүк тулаайах хаалан… Сиһилии »Олимп чыпчаалыгар сирдьит

Хайа баҕарар литература ураты өрүттэрин сыаналаан көрдөрөөччүнэн кириитикэ буолар. Бу олус наадалаах чинчийиини дьоҥҥо-сэргэҕэ тирэдиини хааччыйар оунна наада буоллаҕына көмүскэһэр биһиги сурунаалбыт биир көхтөөх ааптарын, филологическай наука дуоктарын, бэрэпиэссэрин, Былатыан Ойуунускай аатынан СӨ Судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреатын В.Б.Окорокованы үбүлүөйүнэн итиитик-истиҥник эҕэрдэлиибит! Варвара Борисовна хаһан баҕарар уус-уран литератураҕа буола турар быһыыны-майгыны тумнубакка… Сиһилии »Ойуунускай уобарастааһынын уратылара